Phù bạch huyết (PBH) là tình trạng sưng cánh tay mãn tính có thể là kết quả của việc điều trị ung thư vú.

Phù bạch huyết cẳng tay và cổ tay phải

Phù bạch huyết là tình trạng sưng tấy lâu dài hoặc mãn tính ở một bộ phận của cơ thể do chất lỏng tích tụ một cách bất thường.

Phù bạch huyết ở cánh tay có thể phát triển do điều trị ung thư vú, bao gồm phẫu thuật, xạ trị và/hoặc hóa trị. Những phương pháp điều trị này có thể điều trị ung thư nhưng cũng gây tổn thương cho các cấu trúc trong cơ thể chịu trách nhiệm di chuyển chất lỏng khắp cơ thể - gây ra phù bạch huyết.                                    

Đối với những người đang điều trị ung thư vú, 20-30% bị phù bạch huyết.

Nghiên cứu cho thấy nguy cơ bị phù bạch huyết phụ thuộc vào số lượng hạch bạch huyết được cắt bỏ ở nách trong quá trình phẫu thuật ung thư vú, xạ trị, một số phương pháp hóa trị và trọng lượng cơ thể.

Phù bạch huyết thường phát triển từ 6 tháng đến 3 năm sau khi điều trị, nhưng đôi khi có thể phát triển nhiều năm sau đó. Tình trạng sưng thành ngực và cánh tay có thể xảy ra sau phẫu thuật và thường cải thiện sau 3-4 tuần. Vì vậy, hiện tượng sưng tấy ngay sau phẫu thuật thường không phải là phù bạch huyết mà là một tác dụng phụ như mong đợi từ phẫu thuật.

 

Những người bị phù bạch huyết có thể học cách kiểm soát tình trạng sưng tấy để ngăn ngừa tình trạng nặng hơn và tham gia đầy đủ vào cuộc sống.

Di chuyển, sử dụng và tập thể dục cánh tay là an toàn và giảm nguy cơ phát triển hoặc làm trầm trọng thêm tình trạng sưng tấy và phù bạch huyết.

Nghiên cứu đã chỉ ra rằng việc di chuyển và tập thể dục cánh tay có thể làm giảm nguy cơ bị sưng tấy. Ngoài ra, không sử dụng hoặc di chuyển bộ phận cơ thể bị sưng có thể làm tình trạng sưng tấy thêm.

Khi bị sưng tấy do phù bạch huyết, việc di chuyển và sử dụng cánh tay có thể làm giảm sưng tấy và những khó khăn liên quan đến sưng tấy. Nghiên cứu đã chỉ ra rằng các bài tập giãn cơ, tập aerobic và tập sức đề kháng với dây đeo hoặc tạ có thể làm giảm nguy cơ bị phù bạch huyết.

Có một số điều có thể làm giảm nguy cơ phát triển bệnh phù bạch huyết.

Điều quan trọng cần nhớ là nguyên nhân gây phù bạch huyết là do tổn thương cơ thể do phẫu thuật, xạ trị và/hoặc hóa trị. Trong hầu hết các trường hợp, những người sắp bị phù bạch huyết sẽ phát triển bệnh từ từ bất kể họ có cố gắng ngăn ngừa hay không.

Có một số điều mà một người có thể làm để giảm nguy cơ bị phù bạch huyết và mức độ nghiêm trọng của vết sưng tấy:

Hãy hoạt động thể chất

Tiếp tục sử dụng phần cơ thể bị sưng tấy. Nghiên cứu y học đã chỉ ra rằng việc di chuyển, sử dụng và tập thể dục cho cánh tay, ngay cả khi cánh tay bị sưng tấy, vẫn an toàn và có thể làm giảm nguy cơ bị sưng tấy cũng như giảm sưng tấy. Ngoài ra, không sử dụng hoặc di chuyển bộ phận cơ thể bị sưng sẽ làm tình trạng sưng tấy tăng lên.

Tiếp tục các hoạt động hàng ngày đồng thời lưu ý tránh một số điều có thể góp phần khiến tình trạng phù bạch huyết bắt đầu hoặc trầm trọng hơn.

Những người có nguy cơ bị phù bạch huyết nên tận hưởng tất cả các hoạt động thông thường của mình, đồng thời áp dụng các nguyên tắc giảm thiểu rủi ro này khi có thể:

• Đeo găng tay khi làm vườn để giảm chấn thương và khả năng nhiễm trùng

• Bảo vệ da khỏi ánh nắng mặt trời bằng quần áo hoặc kem chống nắng

• Nhà nghiên cứu gợi ý rằng việc tiêm hoặc lấy máu từ cánh tay có nguy cơ không gây ra phù bạch huyết, nhưng, khi có thể, nên sử dụng cánh tay không bị ảnh hưởng

• Tránh truyền tĩnh mạch vào cánh tay bị ảnh hưởng

• Dùng dao cạo điện nếu cạo vùng đó để tránh bị đứt tay

• Sử dụng kem kháng sinh trên các vết cắt và vết thương, ngay cả khi chúng nhỏ, để giảm nguy cơ nhiễm trùng

• Giảm nguy cơ bị côn trùng cắn bằng cách sử dụng chất chống côn trùng tự nhiên hoặc quần áo che phủ khu vực đó

• Khi sử dụng cánh tay để thực hiện các công việc nặng nhọc và/hoặc các bài tập tăng cường sức mạnh, cường độ nên tăng dần

• Tìm kiếm sự điều trị y tế nếu có bất kỳ dấu hiệu nhiễm trùng nào ở cánh tay bao gồm mẩn đỏ, nóng và sốt

Xem xét tác động của trọng lượng cơ thể

Nghiên cứu đã chỉ ra rằng những người có trọng lượng cơ thể cao hơn có thể tăng nguy cơ mắc bệnh phù bạch huyết. Ở những người bị phù bạch huyết, mức độ sưng tấy có thể giảm nếu trọng lượng cơ thể tổng thể giảm.

Nhận biết các dấu hiệu của bệnh phù bạch huyết càng sớm càng tốt và giải quyết nó sẽ giúp ngăn ngừa bệnh trở nặng và gây ra các vấn đề trong cuộc sống hàng ngày

Nghiên cứu cho thấy việc nhận thấy sớm các dấu hiệu của bệnh phù bạch huyết và sau đó cung cấp dịch vụ chăm sóc hỗ trợ có thể ngăn bệnh trở nặng hơn và giữ cho tình trạng sưng tấy ở mức độ từ thấp đến trung bình. Phù bạch huyết thường không gây đau đớn trừ khi có một tình trạng khác liên quan và những người bị phù bạch huyết thường có thể tham gia đầy đủ vào cuộc sống!

Các triệu chứng sưng và phù bạch huyết bao gồm:

• Khi ấn vào da, một vết lõm xuất hiện và tồn tại trong vài giây

• Một bàn tay hoặc cánh tay có cảm giác hoặc trông to hơn và/hoặc nặng nề hơn

• Tay có cảm giác căng cứng khi nắm tay

• Nhẫn ở ngón tay quá chật

• Đồng hồ hoặc tay áo có cảm giác chật trên cổ tay

• Giảm khả năng nhìn thấy các tĩnh mạch hoặc gân ở mu bàn tay, đầy đặn ở cổ tay hoặc cẳng tay

'Kiểm tra khớp ngón tay' cho thấy sự đầy đặn giữa các đốt ngón tay gợi ý phù bạch huyết.

Nếu nhận thấy bất kỳ dấu hiệu sưng tấy và PBH nào, người bệnh nên đến gặp nhân viên y tế được đào tạo để cung cấp các dịch vụ hỗ trợ cho bệnh phù bạch huyết liên quan đến ung thư.

Đôi khi phù bạch huyết sẽ tự khỏi và không tái phát, nhưng hầu hết mọi người sẽ được hưởng lợi từ việc học cách kiểm soát tình trạng sưng tấy để ngăn tình trạng trở nên tồi tệ hơn và ảnh hưởng đến cuộc sống hàng ngày của họ.

Khi có thể, việc đo kích thước cánh tay trước khi phẫu thuật và ngay sau khi phẫu thuật có thể hữu ích. Điều này cho phép theo dõi tình trạng sưng tấy ở cánh tay để có thể phát hiện sớm bất kỳ sự phát triển nào của tình trạng sưng tấy mãn tính và giải quyết nhanh chóng nhằm tránh các vấn đề nghiêm trọng.

Tổng quan về quản lý phù bạch huyết

Bệnh PBH có thể được kiểm soát để không cản trở khả năng tham gia đầy đủ vào cuộc sống của một người!

Cách hiệu quả nhất để giảm và kiểm soát tình trạng sưng tấy do phù bạch huyết để một người có thể tham gia đầy đủ vào cuộc sống bao gồm:

• Thường xuyên sử dụng ống nén hoặc băng quấn

• Thường xuyên thực hiện các bài tập tay với dây đeo hoặc tạ

• Thường xuyên hoạt động thể chất làm tăng nhịp tim và nhịp thở (còn gọi là tập thể dục nhịp điệu)

• Duy trì trọng lượng cơ thể khỏe mạnh

Massage nhẹ nhàng, còn được gọi là dẫn lưu bạch huyết bằng tay (MLD), thường được sử dụng. Nhưng nghiên cứu đã chỉ ra rằng nó kém hiệu quả hơn so với việc nén và tập thể dục.

 

Phải: Quấn hoặc băng bó cho bệnh phù bạch huyết. Thường được sử dụng trong thời gian ngắn (vài tuần) để kiểm soát tình trạng sưng tấy, sau đó ngắt quãng khi cần thiết.

Bên trái: Băng ép và găng tay để kiểm soát phù bạch huyết.

BSCK2.Nguyễn Duy Hương

Bệnh viên K cơ sở 3 Tân Triều

                                                                                                      Điện thoại                                                                                                      0912114111